Het kan eraan liggen dat het nieuwsaanbod beperkt is (‘komkommertijd’) of dat mijn mening over het onderwerp toch wel zinnig is; feit is dat vandaag een stuk van mijn hand de opiniepagina van de Volkskrant siert:
De kop is niet door mij bedacht, maar is een aardige weergave van de achterliggende gedachte. De complete tekst, zoals ik die aanleverde (ik heb niet goed gekeken of de redactie er nog iets aan veranderd heeft):
Uitgevers doen er goed aan hun eigen geschiedenis te beschouwen. Vanaf het moment dat de drukkunst tot bloei kwam waren de functies drukker en uitgever met elkaar verweven, vaak gecombineerd in één persoon of bedrijf. Het maken van een boek vergde een flinke investering in materiaal en tijd. De drukvormen werden eenmalig gebruikt en vervolgens weer herleid tot de basiselementen om hergebruikt te worden. Papier was een dure grondstof omdat het handmatig gefabriceerd werd.
Om een boek uit te geven werd eeuwen geleden al gebruik gemaakt van ‘crowdfunding’ door het bij voorinschrijving te verkopen. Ook werd voorfinanciering gezocht volgens de gebruikelijke kanalen (geldleners, banken, rijke particulieren). De oplage van een boek vertegenwoordigde een flinke waarde en het ermee gepaarde beslag op het werkkapitaal betekende dat enkel titels waarvan een zeker succes verwacht mocht worden in productie werden genomen, óf die waarvoor een financier de afname garandeerde
De toename van het aantal drukkerijen zorgde voor een tweedeling tussen de functies drukken en uitgeven. Kapitaal vloeit naar de plek waar het meest rendement te maken is. Voor drukkers betekende dat vaak inzetten op technologische ontwikkelingen om de concurrentiepositie en het rendement te verbeteren. Voor uitgevers werden de inkoopmogelijkheden verruimd en de kosten lager.
Tegenwoordig wordt het produceren van boeken niet meer beperkt door techniek of kapitaal. Het is nu mogelijk één enkel exemplaar van een boek te laten maken voor een alleszins redelijke prijs. De uitgevers van nu zijn vaak bonentellers die aan de ene kant uit zijn op kostenbeheersing en verkorte voorraadvorming door titels in een op de markt berekende en dus beperkte oplage uit te zetten, en aan de andere kant gokken op grote successen. Dat deze strategie een verarming van het aanbod betekent is een feit.
Zelf-publiceren is de tegenkracht die nu optreedt en die door de boekenbranche niet onderkend wordt als een gewenste vernieuwing die nieuwe mogelijkheden en verdienmodellen schept (zie de gesloten distributiekanalen, de zich terughoudend opstellende boekhandel, de knullige omgang met het fenomeen e-boek). De macht van het uitgeven gaat onherroepelijk richting auteurs!
Deze democratisering van het uitgeefvak betekent dat de traditionele uitgevers zich weer kunnen gaan richten op de zaken waarin zij goed zijn, werkzaamheden die in het bestaande model volgens eigen zeggen juist niet of te weinig beloond worden, zoals redigeren, adviseren en vormgeven. Daaraan is volgens mij grote behoefte bij ‘zelfuitgevende’ auteurs. En als uitgevers hun bedrijfsmodel in die richting aanpassen zijn ze ook in de gelegenheid om auteurs van kansrijke boeken vroeg te scouten en aan de hand te nemen om samen tot succes te komen. Daar is de boekenwereld uiteindelijk meer mee gebaat dan de huidige discussie over de vaste boekenprijs.